Με μια όχι και τόσο αιφνιδιαστική αλλά πλήρως αποκαλυπτική παρέμβαση από το βήμα της Βουλής, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε ένα νέο, δρακόντειο πλαίσιο διαχείρισης του μεταναστευτικού, που ήδη προκαλεί έντονες αντιδράσεις σε Ελλάδα και Ευρώπη. Στο επίκεντρο της κυβερνητικής πρωτοβουλίας βρίσκεται η απόφαση για τρίμηνη αναστολή των αιτήσεων ασύλου για όσους φθάνουν από τη Βόρεια Αφρική μέσω θαλάσσης, με ιδιαίτερη αναφορά στις αυξημένες αφίξεις στην Κρήτη.
Η εξαγγελία αυτή, που φέρει την πολιτική υπογραφή του πρωθυπουργού αλλά φέρνει έντονα τα χαρακτηριστικά της ατζέντας της ακροδεξιάς πτέρυγας της Νέας Δημοκρατίας, έρχεται σε μια στιγμή κρίσης: μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2025, πάνω από 7.300 μετανάστες έχουν αφιχθεί στην Κρήτη, αριθμός που ξεπερνά κατά πολύ τις 5.000 αφίξεις του 2024. Οι τοπικές υποδομές βρίσκονται σε πλήρη κορεσμό και οι διαθέσιμες θέσεις φιλοξενίας εξαντλούνται ραγδαία. Η απάντηση της κυβέρνησης; Στρατιωτικοποίηση της προσφυγικής πολιτικής, ποινικοποίηση της μετανάστευσης και εξαγγελία για δημιουργία κλειστής δομής κράτησης στην Κρήτη, προκαλώντας την άμεση αντίδραση της τοπικής κοινωνίας.
«Η δίοδος προς την Ελλάδα κλείνει», δήλωσε ο πρωθυπουργός με αυστηρό τόνο, σημειώνοντας πως οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι έτοιμες να συνεργαστούν με τις αρχές της Λιβύης, ώστε να αποτρέπουν την αναχώρηση βαρκών ή να τις επιστρέφουν πίσω πριν φτάσουν σε διεθνή ύδατα. Μια τέτοια δήλωση, που ευθέως υπονοεί επαναπροωθήσεις στη θάλασσα, έχει ξεσηκώσει θύελλα νομικών και ανθρωπιστικών αντιδράσεων. Την ίδια στιγμή, δύο φρεγάτες του πολεμικού ναυτικού περιπολούν ήδη στη θαλάσσια ζώνη μεταξύ Κρήτης και Λιβύης.
Ακολούθησε ηχηρή ανάρτηση του υπουργού Μετανάστευσης, Θάνου Πλεύρη, στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης «Χ», στην οποία έκανε λόγο για «αντιμετώπιση της εισβολής από τη Βόρεια Αφρική», ενώ απευθύνθηκε ευθέως στους πρόσφυγες και μετανάστες γράφοντας: «Καθίστε εκεί που είστε, δεν σας δεχόμαστε». Ενδεικτική η χρήση της λέξης «εισβολή» από κυβερνητικό αξιωματούχο, η οποία εξομοιώνει το φαινόμενο της προσφυγιάς με απειλή ασφαλείας.
Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες παρενέβη άμεσα, καταγγέλλοντας ως παράνομη την αναστολή ασύλου, βάσει του Διεθνούς Δικαίου και των υποχρεώσεων της Ελλάδας ως μέλους της Ε.Ε. και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η απόφαση θυμίζει επικίνδυνα την ανάλογη πράξη του Μαρτίου 2020, για την οποία εκκρεμεί σχετική απόφαση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Οι πολιτικές αντιδράσεις υπήρξαν άμεσες από όλα τα κόμματα.
Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, παρομοίασε τις εξελίξεις με το «υβριδικό πόλεμο» του Ερντογάν, καταγγέλλοντας απουσία στρατηγικής και προετοιμασίας. Συμφώνησε επομένως με την κυβέρνηση, για την ανάγκη λήψης έκτακτων μέτρων, αλλά καυτηρίασε το ότι δεν έχουν σωστό σχεδιασμό! Αναλυτικότερα δήλωσε: «Η κυβέρνηση πιάστηκε απροετοίμαστη. Πρέπει άμεσα και σκληρά να λειτουργήσει η χώρα μας. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε κανέναν υβριδικό πόλεμο από την πλευρά της Λιβύης στα πρότυπα της εργαλειοποίησης Ερντογάν. Αυτή είναι η θέση του ΠΑΣΟΚ». Ενώ στην συνέχεια σχολίασε ότι «ο Ερντογάν έκανε τον “στρατηγικό” σύμμαχο Χαφτάρ -όπως τον περιέφερε η Ν.Δ.- νέο “Ταλιμπάν” του, ο οποίος εκβιάζει τη χώρα μας με επέκταση του τουρκολιβυκού μνημονίου και καραβιές μεταναστών και προσφύγων».
Ο ΣΥΡΙΖΑ, από την πλευρά του, μίλησε για «φυλακή ψυχών» και πλήρη αποτυχία της Ελλάδας να χαράξει ευρωπαϊκή πολιτική επιστροφών και κατανομής προσφύγων.
Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, χαρακτήρισε τα μέτρα «απαράδεκτα» και «ομολογία αποτυχίας», τονίζοντας ότι δεν αντιμετωπίζουν τις βαθύτερες αιτίες του προβλήματος, όπως οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και η φτώχεια.
Ο πρόεδρος της Νέας Αριστεράς, Αλέξης Χαρίτσης, επεσήμανε με καυστικότητα πως ο Μητσοτάκης έχει πια «την αγκαλιά της Μελόνι και του Όρμπαν», υπογραμμίζοντας την ακροδεξιά κατεύθυνση της πολιτικής του.
Αντίστοιχα, η επικεφαλής της Πλεύσης Ελευθερίας, Ζωή Κωνσταντοπούλου, μίλησε για «πολιτειακή διολίσθηση» και «ωμή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Τέλος, ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης, Κυριάκος Βελόπουλος, ξεπέρασε κάθε όριο, καλώντας ανοιχτά «οι φρεγάτες να βουλιάζουν δουλεμπορικά», προτείνοντας δηλαδή πρακτικές που καταπατούν κατάφωρα το ανθρωπιστικό δίκαιο.
Κυβερνητικοί εκπρόσωποι δήλωσαν ότι μέχρι στιγμής ο μόνος ρόλος των δύο φρεγατών που πλέον έξω από την Λιβύη, είναι η “ενημέρωση” των λιβυκών αρχών, χωρίς να διευκρινίζουν βέβαια ποια περαιτέρω δράση προβλέπεται μετά την υιοθέτηση της νέας γραμμής. Με τη νέα αυτή πολιτική, ανοίγει ο δρόμος για μαζικές επαναπροωθήσεις, κρατήσεις χωρίς προδικασία και έμμεση κατάργηση του δικαιώματος ασύλου.
Η ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί να αποτρέψει τις ροές με το δόγμα του φόβου, βασισμένο όχι σε διαχείριση, αλλά σε αποτροπή. Πρόκειται για μια στροφή που, όπως δείχνουν τα πράγματα, όχι μόνο δεν αναχαιτίζει τις αφίξεις, αλλά μετατρέπει τη χώρα σε πεδίο διεθνούς κριτικής και νομικής αμφισβήτησης, οδηγώντας σε πιθανές καταδίκες από ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς.
Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση διατυπώνει προβληματισμούς για τις πρακτικές αυτές, εντείνονται οι εκκλήσεις για μια νέα συλλογική μεταναστευτική πολιτική που να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διεθνείς συμβάσεις. Όμως, η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται προς το παρόν αποφασισμένη να βαδίσει στον αντίθετο δρόμο – με ό,τι αυτό συνεπάγεται.