Η συζήτηση για τα χρέη των κομμάτων στην Ελλάδα – και ειδικά των δύο που εμφανίζουν τεράστια χρέη, της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ – παραμένει ένα διαχρονικό σκάνδαλο του ελληνικού δημόσιου βίου. Με χρέη που ξεπερνούν πλέον το 1 δισεκατομμύριο ευρώ αθροιστικά, το ερώτημα της αποπληρωμής τους αλλά και της πολιτικής ηθικής που τα συνοδεύει, επανέρχεται διαρκώς στο προσκήνιο.
Η απαρχή του χρέους – Η εποχή της ευμάρειας
Η ρίζα των χρεών τοποθετείται κυρίως στις δεκαετίες του 1990 και 2000, όταν τόσο η ΝΔ όσο και το ΠΑΣΟΚ επωφελούνταν από την κρατική επιχορήγηση, τον χαλαρό δανεισμό από τράπεζες και την απουσία ουσιαστικών ελέγχων. Το ΠΑΣΟΚ, ήδη από τις αρχές του 2000, είχε αρχίσει να συσσωρεύει τραπεζικά δάνεια με την εγγύηση των μελλοντικών κρατικών επιχορηγήσεων. Το ίδιο έπραξε και η ΝΔ, με το τραπεζικό σύστημα να παρέχει ευνοϊκούς όρους σε κόμματα εξουσίας, χωρίς απαιτήσεις για ουσιαστική εξυπηρέτηση των δανείων.
Το 2011, υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων, έγινε γνωστό ότι τα κόμματα είχαν ήδη δανειστεί εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ: η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ χρωστούσαν μαζί πάνω από 270 εκατομμύρια ευρώ σε δάνεια. Το 2012, η εξεταστική επιτροπή της Βουλής επιβεβαίωσε τις καταγγελίες περί υπερβολικού δανεισμού με επισφάλειες, χωρίς επαρκείς εγγυήσεις ή αποπληρωτικά πλάνα.
Η «υπόσχεση εξυγίανσης» και το αντίθετο αποτέλεσμα
Το 2016, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αναλαμβάνοντας την ηγεσία της ΝΔ, δεσμεύτηκε πως το κόμμα δεν θα λάβει νέα δάνεια και θα διαθέτει το σύνολο της κρατικής επιχορήγησης στην αποπληρωμή των οφειλών. Παρόμοια επιχειρήματα προέβαλλε και το ΠΑΣΟΚ – που στο μεταξύ είχε μετασχηματιστεί στο Κίνημα Αλλαγής, για να επανέλθει στην επωνυμία «ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής».
Ωστόσο, παρά τις δεσμεύσεις, τα χρέη όχι μόνο δεν μειώθηκαν, αλλά εκτοξεύθηκαν:
-
Η Νέα Δημοκρατία, από χρέος 239,3 εκατ. ευρώ το 2016, έφτασε τα 541,87 εκατ. ευρώ το 2024. Από αυτά, τα 530,99 εκατ. ευρώ αφορούν τραπεζικά δάνεια.
-
Το ΠΑΣΟΚ, με συνολικό χρέος περίπου 507 εκατ. ευρώ το 2024, έχει πάνω από 502,24 εκατ. ευρώ σε τραπεζικά δάνεια.
Το κάθε κόμμα αυξάνει τις οφειλές του κατά περίπου 55–57 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, μόνο από τόκους και λειτουργικές υπερβάσεις. Οι κρατικές επιχορηγήσεις που διατίθενται για αποπληρωμή, είναι ανεπαρκείς να καλύψουν καν τους τόκους.
Σημερινή κατάσταση (2024): Ένα αδιέξοδο χωρίς λύση
Τα οικονομικά στοιχεία του 2024 καταγράφουν μια κατάρρευση κάθε λογικής βιωσιμότητας:
-
Η ΝΔ, με έσοδα 18,4 εκατ. ευρώ και έξοδα 71,1 εκατ. ευρώ, δημιούργησε ετήσιο έλλειμμα άνω των 52 εκατ. ευρώ.
-
Το ΠΑΣΟΚ, με έσοδα μόλις 1,4 εκατ. ευρώ και έξοδα σχεδόν 58 εκατ. ευρώ, οφείλει το 98% του προϋπολογισμού του σε τόκους και τραπεζικά κόστη.
Αν και δεν έχουν λάβει νέα δάνεια τα τελευταία χρόνια, οι υπάρχουσες οφειλές ανατοκίζονται και γίνονται δυσθεώρητες. Καμία τράπεζα δεν πιέζει για αποπληρωμή, ενώ δεν υπάρχει πολιτική βούληση για ρύθμιση ή εκκαθάριση.
Υπάρχει τρόπος αποπληρωμής;
Η απάντηση είναι όχι, υπό τις παρούσες συνθήκες. Τα δύο κόμματα:
-
Δεν παράγουν πλεόνασμα – λειτουργούν με ελλείμματα κάθε έτος.
-
Δεν διαθέτουν ακίνητα ή εγγυήσεις που να καλύπτουν έστω μέρος των οφειλών.
-
Δεν υπάρχει πίεση από το τραπεζικό σύστημα – τα δάνεια έχουν ουσιαστικά πολιτικό χαρακτήρα.
-
Η κρατική επιχορήγηση είναι μικρό ποσοστό των τόκων που οφείλουν.
Με απλά λόγια, τα κόμματα δεν αποπληρώνουν τα χρέη τους – τα διαχειρίζονται πολιτικά με στόχο τη διαιώνιση χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Η νομοθεσία δεν προβλέπει πτώχευση για πολιτικά κόμματα, και τα χρέη παραμένουν χωρίς έννομη συνέπεια.
Η ελληνική ιδιαιτερότητα σε ευρωπαϊκό φόντο
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα αποτελεί αρνητική εξαίρεση. Κανένα άλλο πολιτικό κόμμα στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία ή την Ισπανία δεν εμφανίζει τέτοιου μεγέθους χρέη.
-
Στη Γερμανία, τα κόμματα υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις με διαχειρίσιμα δάνεια 30–40 εκατ. €.
-
Στη Γαλλία, μόνο μεμονωμένα σκάνδαλα αποκάλυψαν χρέη (όπως το UMP με 79 εκατ. € το 2013).
-
Στην Ιταλία και την Ισπανία, δεν υπάρχουν αναφορές για μαζικό δανεισμό ή αθέτηση από κομματικούς οργανισμούς.
Ένα σκάνδαλο χωρίς τέλος;
Τα χρέη της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ δεν είναι απλώς λογιστικά. Είναι πολιτικό σύμπτωμα της ατιμωρησίας, του πελατειακού συστήματος και της έλλειψης θεσμικής λογοδοσίας.
Εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που αθροιστικά δεν θα αποπληρωθούν ποτέ, παραμένουν μια διαρκής υποθήκη του δημοσίου λόγου. Όσο δεν θεσμοθετείται ουσιαστικός έλεγχος, τα κόμματα θα συνεχίζουν να λειτουργούν όχι ως φορείς αντιπροσώπευσης, αλλά ως ιδιωτικές εταιρίες με δημόσιο δανεισμό και χωρίς κανένα λογαριασμό προς την κοινωνία.
Ο μόνος λογαριασμός που φαίνεται απαραίτητο να δίνουν είναι προς τους πιστωτές τους.